‘Doeners leren door doen’

Hoe kunnen we innovaties en technische hulpmiddelen inzetten voor een betere veiligheidsvoorlichting en -training? Dat was het vraagstuk waar Jeffrey Menke van Van Hattum en Blankevoort zich het afgelopen jaar over boog. Voor zijn scriptie voor de studie Hogere Veiligheidskundige onderzocht hij verschillende vooruitstrevende methoden voor effectieve educatie en training van timmerlieden. Inmiddels heeft hij zijn diploma op zak. Hoe kijkt hij terug op zijn onderzoek en wat waren de belangrijkste ervaringen en conclusies?

Waarom onderzocht je andere vormen van training en voorlichting? Voldoen de huidige methoden niet meer aan de eisen?
‘Om heel eerlijk te zijn: niet altijd. Na een voorlichting of training is er regelmatig onvoldoende opvolging. We controleren niet altijd buiten op de werkplek of mensen het begrepen hebben. Daarnaast is lesgeven en trainen ook echt een vak. Het is niet eenvoudig om als leidinggevende voor een groep te gaan staan. Zeker niet als het gaat om onderwerpen waar je niet alles van weet. Begrijp me niet verkeerd: uitvoerders hebben héél veel inhoudelijke kennis, maar zijn geen vakspecialisten op gebied van veiligheid. Wij als veiligheidskundigen hebben zelfs al niet altijd 100% van de wet- en regelgeving en details paraat, dus dat kunnen we zeker niet van hen verwachten. Wanneer er tijdens een training een inhoudelijke discussie ontstaat, is het voor hen dus enorm lastig om die in goede banen te leiden. Bovendien is het best een uitdaging om iedereen letterlijk bij de les te houden.’

Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen?
‘Ik wil graag een eigentijdse veiligheidskundige zijn. Natuurlijk zijn wet- en regelgeving van groot belang in mijn vakgebied, maar ik wilde me niet alleen daarmee bezighouden. Ik vond het juist interessant om te onderzoeken of moderne hulpmiddelen als VR, simulatie en apps bijdragen aan effectievere kennisoverdracht en training. En omdat je al snel vierhonderd uur aan je onderzoek en scriptie besteedt, is het wel handig dat je een onderwerp kiest waar je zelf iets mee hebt!’

Welke methoden heb je onderzocht voor je scriptie?
‘Ik heb eerst een literatuurstudie gedaan. Cijfers uit eerdere vergelijkingen tussen klassikale voorlichting en Virtual Reality (VR) zijn duidelijk in het voordeel van VR. Cursisten zijn meer betrokken en vinden de trainingen interessanter. Bovendien blijken de trainingen 40% effectiever in het overbrengen van kennis. VR is daarom ook één van de methoden die ik heb geselecteerd. Binnen VR heb ik twee richtingen onderzocht: 3D en 360-graden modellen. Daarnaast koos ik voor simulatortrainingen en een safety-app met persoonlijke e-learnings.’

Wat waren je eerste bevindingen?
‘Over de Safety-app kan ik kort zijn: dat vinden de timmerlieden niks. Het idee is dat je een instaptoets krijgt op de app waarmee je niveau wordt bepaald aan de hand van vragen die specifiek op jouw situatie van toepassing zijn. Vervolgens word je getraind in een mobiel opleidingscentrum. Wat ik tijdens mijn scriptie vooral heb geleerd: Doeners leren door doen! Timmerlieden zijn heel praktijkgericht en zitten niet te wachten op een klassikale en theoretische vorm van training. VR- en simulatietrainingen sluiten een stuk beter aan op hun vakgebied en belevingswereld. Dat wil overigens niet zeggen dat een app helemaal nooit ingezet kan worden. Binnen andere doelgroepen, zoals ontwerpers of werkvoorbereiders, kan het misschien juist wél effectief zijn.’

Kun je iets meer vertellen over de VR-trainingen?
‘Zoals ik al eerder zei, viel het me op dat er twee soorten VR-trainingen bestaan. VR op basis van 3D-modellen – bijvoorbeeld van die wolkenkrabbers waar je dan bovenop staat – en trainingen die zijn opgebouwd  uit echte beelden van een 360-gradencamera met daaroverheen een VR-module. De eerste variant wordt vooral ingezet voor gevaarbesef. Neem steigerbouwers. Zij hebben vaak niet meer het besef dat ze op hoogte werken, omdat ze elke dag aan dit risico worden blootgesteld en daardoor wennen aan het gevaar. Met een VR-training in 3D kun je ze weer bewust maken van de risico’s. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je door een fout naar beneden valt? Je kunt mensen situaties laten ervaren die je in het dagelijks leven niet kunt nabootsen. De VR-training met 360-gradenbeelden worden veel meer gebruikt voor gevaarherkenning. Met bijvoorbeeld een game-module wordt je uitgedaagd om in een levensechte situatie de gevaren te herkennen.’

En wat houdt een simulatie-training precies in?
‘Ik ben op Schiphol geweest. Daar hebben ze een complete verkeerstoren nagebouwd om luchtverkeersleiders te trainen. Rondom zijn schermen waarmee ze allerlei situaties kunnen nabootsen. Regen, wind, verschillende vliegtuigen die tegelijk op dezelfde baan willen landen… Hoe ga je om met die druk? Ze loodsen mensen daar stap voor stap door het proces heen. Heel interessant, maar zoiets is veel te groot voor ons. Een beter voorbeeld heb ik bij Kuiphuis Kraanverhuur gezien: een nagebouwde kraancabine gecombineerd met een VR-bril. Zoiets kunnen wij hier natuurlijk in onze 360-gradenruimte ook organiseren.’

Aan wat voor VR-trainingen denk je concreet?
‘De KPE Groep heeft samen met Heijmans een aantal VR-trainingen ontwikkeld die ze in Vianen aan ons hebben laten zien. Bijvoorbeeld een hoogwerker-training, werken met de bouwcirkelzaag, orde & netheid op de bouwplaats, het aanslaan van lasten… In deze trainingen staan bedienen en beleven centraal. Je ervaart bijvoorbeeld wat er gebeurt wanneer je bekistingen hijst als het hard waait en je als aanpikker de stuurlijn niet strak genoeg houdt. Als die bekisting naar beneden valt, schrik je echt! En ik heb ook een VR-training gevolgd met een hoogwerker. Ik heb niet per se hoogtevrees, maar had echt buikpijn toen ik die bril afzette. Dergelijke trainingen kunnen een goede aanvulling zijn op de bestaande cursussen.’

Dus binnenkort staat iedereen met een VR-bril in Vianen?
‘Onze directie is overtuigd van de toegevoegde waarde van VR en heeft daarom voor dit jaar budget vrijgemaakt. We merken sowieso binnen de organisatie dat het leeft. Ik heb onlangs een presentatie gegeven aan de collega’s van de vakgroep virtueel bouwen en zij hebben meteen een nieuwe VR-bril aangeschaft. We zijn nu aan het bekijken of we een aantal van de KPE-trainingen willen afnemen, of dat we zelf iets gaan ontwikkelen. Er is namelijk ook behoefte aan een VR-training over de risico’s van het werken langs de weg. Ook om opdrachtgevers te laten ervaren hoe gevaarlijk het eigenlijk is om een weg open te houden als onze mensen daar aan het werk zijn. Als we eenmaal een besluit hebben genomen, gaan we uiteindelijk met de VR-bril langs de verschillende bouwplaatsen. In plaats van de gangbare, doorsnee toolbox, kunnen de collega’s dan met VR aan de slag!’