De beleving van veiligheid in DigiLab 360°

Digitalisering in de bouw is al enkele jaren meer regel dan uitzondering. Bij de werkmaatschappijen van VolkerWessels Infrastructuur en dus ook bij Van Hattum en Blankevoort is het sinds 2019 gebruikelijk om elk project vooraf al volledig virtueel te bouwen in BIM. De 3D-modellen én 4D-modellen – waarbij ook de factor tijd en de verschillende faseringen visueel zijn uitgewerkt – geven beter inzicht in eventuele clashes, maar ook in waar en wanneer de meest onveilige situaties zich voordoen. Toch vinden we dat het altijd beter kan. Zeker als het om veiligheid draait. Daarom presenteren we met trots de nieuwste aanwinst van het VolkerWessels Infrastructuur DigiLab: de ThreeSixty360°.

Een gesloten, rechthoekige ruimte middenin het DigiLab. De buitenkant verraadt zeer weinig van wat je binnen te wachten staat. Maar wanneer je eenmaal de drempel overgaat, stap je bijna letterlijk een andere wereld binnen. Het gezoem van de acht beamers aan het plafond voeden de verwachting. En ze stellen niet teleur: wanneer de lichtbundels de kamer verlichten, ontvouwt zich een extra dimensie: immersive presenting. Je wordt omgeven door een multi-inzetbaar scherm van ongeveer 30 m2. Voor je het weet sta je op een steiger midden op de bouwplaats, of zie je een project in 360° virtueel verrijzen. De mogelijkheden zijn legio!

Plat medium
De 3D en 4D BIM-modellen zijn al een wereld van verschil ten opzichte van de klassieke bouwtekeningen. En sinds we bij VHB steeds vaker ‘BIM naar de bouwplaats’ brengen via mobiele units zoals de BIM-container, maken we steeds meer collega’s ook visueel deelgenoot van het project en de faseringen. Toch is dat systeem nog niet volmaakt, vindt software engineer Yannick Mulder van VHB: ‘Je kijkt nog steeds naar een 3D- of 4D-model op een 2D-medium, namelijk een plat scherm.’ Jeffrey Menke – Veiligheidskundige bij VHB – is het met zijn collega eens. ‘Uit praktijk blijkt dat wanneer je iets ervaart of beleeft, informatie veel beter blijft hangen dan wanneer je het gedoceerd krijgt of alleen maar leest.’

Interactieve ervaring
Een VR-bril kan die beleving bieden. De drager ervaart direct hoe het er bijvoorbeeld op een bouwplaats aan toegaat. Maar ook aan dat medium kleven nog enkele nadelen. En dan gaat het niet alleen om de vaak zware apparatuur op je hoofd. ‘Het grootste struikelblok is het gebrek aan interactie’, ervaart Yannick. ‘De mensen om je heen ervaren niet wat jij ervaart en bovendien zien ze niet precies wat jij ziet. Het is voor omstanders bijvoorbeeld niet altijd duidelijk wat je aanwijst.’ En daar komt ruimte ThreeSixty360° in beeld. De ruimte biedt min of meer dezelfde beleving als VR, met als grote verschil dat je de ervaring met een hele groep tegelijk deelt.

Op het scherm
VolkerWessels Infrastructuur loopt graag voorop als het gaat om innovatie en vooruitstrevende vernieuwing. ThreeSixty360° is daar een goed voorbeeld van. ‘We kunnen in deze ruimte klanten ontvangen en meenemen in het bouwproces. Wat gaan we bouwen en hoe doen we dat? Maar we kunnen hem dus ook inzetten op het gebied van veiligheid’, vertelt Jeffrey. ‘In de evaluatie van afgeronde projecten én ter voorbereiding van komende projecten. Zo voorkomen we dat we met dezelfde onveilige situaties te maken krijgen.’ Yannick en zijn collega Eric Mourits – coördinator VR-Lab en BIM-coördinator – laten direct op de schermen zien wat hij bedoelt. Van een afgerond project verschijnt met een druk op de knop direct waardevolle data over onveilige situaties, aandachtspunten en meldingen.

Virtuele risicodetectie
‘Over deze data kun je hier live met elkaar discussiëren’, vertelt Jeffrey. Er is zoveel ruimte op de schermen, dat alle relevante informatie met betrekking tot veiligheid op een project tegelijk getoond kan worden. Cijfers, planning, fasering, situatieschetsen en nog veel meer. ‘En het is ons streven om eventuele incidenten hier ook te visualiseren. Om het verhaal achter een ongeval om te zetten in een 3D-filmpje. Wanneer je een incident hier echt ervaart, blijft dat beter hangen dan wanneer je het leest in een veiligheidsflits.’ Ervaren en beleven krijgt ook een grote rol in de voorbereiding van een project. We bouwen vaak vanaf een braakliggend stuk grond naar een complex bouwwerk. In BIM bekijken we daarom al steeds vaker van tevoren wat de uitdagingen zijn in de tussenfases van een project. De meeste gevaarlijke situaties en ongevallen doen zich namelijk tijdens deze fases voor. Jeffrey: ‘Een goede risicodetectie wordt ook makkelijker wanneer je levensecht kunt ervaren hoe de bouwplaats eruit ziet tijdens de verschillende fases. Hoe kun je bijvoorbeeld veilig met een valgordel op het dek van een viaduct werken om het tijdelijke leuningwerk aan te brengen?’

Veilig en gezond
Een andere ambitie met ruimte ThreeSixty360° is om belangrijke veiligheidsrisico’s uit te werken in een training of scenario. Neem het voorbeeld van dat viaduct. Wanneer er nog geen randbeveiliging aanwezig is, heb je te maken met valrisico. Je moet dan werken met persoonlijke valbeschermingsmiddelen. ‘Maar waar haak je je lijn aan? Wat gebeurt er als je een kwetsbaar hek of zware jerrycan gebruikt als ankerpunt? In deze ruimte kun je de gevolgen ervaren van je beslissingen, zonder daadwerkelijk in een onveilige situatie terecht te komen’, stelt Jeffrey. ‘En niet alleen jijzelf, maar ook je collega’s kunnen ervaren wat er misgaat en waarom.’ ThreeSixty360° is nog relatief jong, maar toch is de potentie van de ruimte voor Jeffrey overduidelijk. ‘Er zijn veel mogelijkheden. De komende tijd is het aan ons om te inventariseren waar de meeste behoefte aan is, wat er al aan trainingen en scenario’s beschikbaar is en wat we eventueel nog moeten of kunnen ontwikkelen. Dit sluit ook aan op mijn afstudeerscriptie voor de studie Hoger Veiligheidskundige (zie ook het voorwoord – red.) En aan onze partners in de keten wil ik vragen: zie je mogelijkheden of ken je tools die we in ruimte ThreeSixty360° kunnen inzetten? Laat het vooral weten. We hoeven écht niet het wiel opnieuw uit te vinden. We hebben tenslotte allemaal dezelfde ambitie: veilig werken en aan het eind van de dag weer gezond naar huis!’